ประเพณีตรุษจีนในประเทศไทย
Chinese New Year in Thailand

วันตรุษจีน Chinese New Year นับได้ว่าเป็นวันที่มีความสำคัญมากวันหนึ่งของชาวจีน เนื่องจากวันตรุษจีนเป็นวันขึ้นปีใหม่ตามประเพณีของชาวจีนในจีนแผ่นดินใหญ่และชาวจีนโพ้นทะเลทั่วโลก โดยเทศกาลนี้เริ่มต้นในวันที่ 1 เดือน 1 ของปีตามจันทรคติ

สำหรับปีใหม่จีนนี้ ก็เช่นเดียวกับปีใหม่ของตะวันตก เนื่องจากถือว่าเป็นการส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ เป็นการเตรียมความพร้อมสู่การเริ่มต้นสิ่งดี ๆ ในปีต่อไป ซึ่งก็เป็นธรรมเนียมปฏิบัติของชาวจีนทั่วไปที่จะมีการทำความสะอาดบ้านครั้งใหญ่เพื่อปัดสิ่งที่ไม่ดีออกไปจากบ้าน และต้อนรับสิ่งดี ๆ เข้ามา นอกจากนี้ วันตรุษจีนยังถือได้ว่าเป็นวันที่ชาวจีนได้แสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษและสรรพสิ่ง รวมทั้งเป็นวันที่ทุกคนจะได้รวมญาติ ได้พบปะญาติพี่น้องมากมายอีกด้วย ดังนั้น วันตรุษจีนจึงถือเป็นวันหยุดที่สำคัญมาก และจะมีการเฉลิมฉลองของชาวจีนและชาวจีนโพ้นทะเลไปทั่วโลก เช่น ญี่ปุ่น เกาหลี มองโกเลีย เวียดนาม ทิเบต เนปาล ภูฐาน รวมถึงในประเทศไทย ซึ่งมีชาวไทยเชื้อสายจีนอยู่เป็นจำนวนมากเช่นกัน

สำหรับในประเทศไทย Chinese New Year in Thailand จะถือปฏิบัติกันอยู่ 3 วันสำคัญ คือ วันจ่าย วันไหว้ และวันเที่ยว

 1. วันจ่าย คือวันก่อนวันสิ้นปี ซึ่งเป็นวันที่ชาวไทยเชื้อสายจีนจะต้องไปซื้ออาหาร ผลไม้ และเครื่องเซ่นไหว้ต่าง ๆ ก่อนที่ร้านค้าทั้งหลายจะปิดร้านหยุดพักผ่อนยาว ในตอนค่ำจะมีการจุดธูปอัญเชิญเจ้าที่ (ตี่จู้เอี๊ย) ให้ลงมาจากสวรรค์เพื่อรับการสักการะบูชาของเจ้าบ้าน

 2. วันไหว้ คือ วันสิ้นปี โดยในวันไหว้จะมีการไหว้ 3 ครั้ง คือ

• ตอนเช้ามืด ไหว้ "ไป่เล่าเอี๊ย" เป็นการไหว้เทพเจ้าต่าง ๆ โดยมีเครื่องไหว้ คือเนื้อสัตว์สามอย่าง (ซาแซ) ได้แก่ หมู เป็ด ไก่ หรือเพิ่ม ตับ ปลา เป็นเนื้อสัตว์ห้าอย่าง (โหงวแซ) ก็ได้ และที่ขาดไม่ได้คือ เหล้า น้ำชา และกระดาษเงินกระดาษทอง
• ตอนสาย จะไหว้ "ไป่แป๋บ้อ" คือ การไหว้บรรพบุรุษ หรือญาติพี่น้องที่ถึงแก่กรรมไปแล้ว เป็นการแสดงความกตัญญูตามคติจีน โดยการไหว้ครั้งนี้จะไหว้ไม่เกินเที่ยงวัน เครื่องไหว้จะประกอบด้วย ซาแซ อาหารคาวหวาน รวมทั้งการเผากระดาษเงินกระดาษทอง เสื้อผ้ากระดาษอุทิศแก่ผู้ล่วงลับ จากนั้นญาติพี่น้องจะมาร่วมกันทานอาหารที่ได้เซ่นไหว้ไปเป็นสิริมงคล และถือเป็นเวลาที่ครอบครัวหรือวงศ์ตระกูลจะรวมตัวกันได้มากที่สุด โดยจะมีการแจกอั่งเปาหลังจากทานอาหารร่วมกันแล้ว
• ตอนบ่าย จะไหว้ "ไป่ฮ่อเฮียตี๋" เป็นการไหว้ผีพี่น้องและผีไร้ญาติที่ล่วงลับไปแล้ว เครื่องไหว้จะเป็นพวกขนมเข่ง ขนมเทียน เผือกเชื่อมน้ำตาล กระดาษเงินกระดาษทอง พร้อมทั้งมีการจุดประทัด เพื่อไล่สิ่งชั่วร้ายและเพื่อความเป็นสิริมงคลนั่นเอง

3. วันเที่ยว หรือ วันถือ ซึ่งก็คือวันขึ้นปีใหม่ หรือเรียกว่า วันชิวอิก วันนี้ชาวจีนจะถือธรรมเนียมโบราณที่ยังปฏิบัติสืบต่อกันมา คือ "ไป่เจีย" เป็นการไหว้ขอพรและอวยพรจากญาติผู้ใหญ่และผู้ที่เคารพรัก โดยการมอบส้มสีทองให้ 4 ผล ห่อด้วยผ้าเช็ดหน้าของผู้ชาย โดยเหตุที่ให้ส้มก็เพราะ คำว่า ส้ม นั้น ออกเสียงภาษาจีนแต้จิ๋วว่า "กิก" (橘) ซึ่งไปพ้องกับคำว่า ความสุขหรือโชคลาภ (吉) เพราะฉะนั้นการให้ส้มจึงเหมือนนำความสุขหรือโชคลาภไปให้ เหตุที่เรียกวันนี้ว่าวันถือ คือเป็นวันที่ชาวจีนถือว่าเป็นสิริมงคล งดการทำบาป จะมีคติถือบางอย่าง เช่น งดพูดจาไม่ดีต่อกัน ไม่ทวงหนี้กัน ไม่จับไม้กวาด และจะแต่งกายด้วยเสื้อผ้าใหม่แล้วออกเยี่ยมอวยพรและพักผ่อนนอกบ้าน เป็นต้น

การไหว้เจ้าที่ และไหว้บรรพบุรุษ

ของไหว้เจ้าที่ประกอบด้วย

• ของคาว ประกอบไปด้วย หมู เป็ด ไก่ ตับ ปลา แล้วแต่ว่าจะไหว้มากหรือน้อย หากไหว้ 3 อย่างเรียกว่า ชุดซาแซ ซึ่งมี หมู เป็ด ไก่ ส่วนการไหว้ 5 อย่างเรียกว่า ชุดโหงวแซ ซึ่งมี หมู เป็ด ไก่ ตับ ปลา
• ขนมไหว้ ประกอบไปด้วย ฮวกก้วยหรือขนมถ้วยฟู คักท้อก้วยหรือขนมกุยช่าย (เป็นไส้ชนิดใดก็ได้) ขนมจันอับ ซาลาเปา ซึ่งขนมไหว้นี้ต้องมีสีชมพูหรือมีแต้มจุดแดง
• ขนมไหว้พิเศษ ขนมเข่ง ขนมเทียน ต้องมียืนเป็นหลัก
• ผลไม้ ส้ม กล้วย องุ่น แอ๊ปเปิ้ล ชมพู่ ลูกพลับ
• เครื่องดื่ม น้ำชา 5 ที่ หากมีไหว้ของคาวจะไหว้เหล้าด้วยก็ได้ จัด 5 ที่เช่นกัน
• กระดาษเงิน กระดาษทอง ชุดไหว้เจ้าที่
• จำนวนธูปไหว้ คนละ 5 ดอก

หมายเหตุ จำนวนชนิดของขนมไหว้ นิยมให้สอดคล้องกับของคาว เช่น ไหว้ของคาว 3 อย่าง ขนม 3 อย่าง และผลไม้ 3 อย่าง

ของไหว้บรรพบุรุษประกอบด้วย

• ของคาว ประกอบไปด้วย หมู เป็ด ไก่ ตับ ปลา แล้วแต่ว่าจะไหว้มากหรือน้อย หากไหว้ 3 อย่างเรียกว่า ชุดซาแซ ซึ่งมี หมู เป็ด ไก่ ส่วนการไหว้ 5 อย่างเรียกว่า ชุดโหงวแซ ซึ่งมี หมู เป็ด ไก่ ตับ ปลา
• กับข้าว นิยมจัด 8 อย่าง หรือ 10 อย่าง โดยให้มีของน้ำ 1 อย่าง
• ข้าว ข้าวสวยใส่ชามพร้อมตะเกียบ จำนวนชุดตามจำนวนบรรพบุรุษ นิยมนับถึงแค่รุ่นปู่ย่า
• ขนมไหว้ ประกอบไปด้วย ฮวกก้วยหรือขนมถ้วยฟู คักท้อก้วยหรือขนมกุยช่าย (เป็นไส้ชนิดใดก็ได้) ขนมจันอับ ซาลาเปา ซึ่งขนมไหว้นี้ต้องมีสีชมพูหรือมีแต้มจุดแดง
• ขนมไหว้พิเศษ ขนมเข่ง ขนมเทียน ต้องมียืนเป็นหลัก
• ผลไม้ ส้ม กล้วย องุ่น แอ๊ปเปิ้ล ชมพู่ ลูกพลับ
• เครื่องดื่ม น้ำชา 5 ที่ หากมีไหว้ของคาวจะไหว้เหล้าด้วยก็ได้ จัด 5 ที่เช่นกัน
• กระดาษเงิน กระดาษทอง ต้องมี "อ่วงแซจิ่ว" สำหรับใบเบิกทางให้บรรพบุรุษลง มารับของไหว้ ทองแท่งสำเร็จรูป แบงก์กงเต็ก ค้อซี ฯลฯ จะมากหรือน้อยแล้วแต่เรา
• จำนวนธูปไหว้ คนละ 3 ดอก