องค์ประกอบของสปา
เพื่อสุขภาพและความงาม

"The International Spa Association" ( ISPA ) ได้ให้คำนิยามของ "องค์ประกอบของสปาเพื่อสุขภาพและความงาม" ควรประกอบไปด้วยปัจจัยสำคัญ 10 ประการ ได้แก่

1. น้ำ (Water) สามารถนำไปใช้ได้หลายรูปแบบทั้งภายในและภายนอกสปา โดยนำมาเป็นส่วนประกอบในการบริการและการตกแต่งสถานที่

2. การบำรุง (Nourishment) เช่น อาหารสุขภาพ  เครื่องดื่มสมุนไพร

3. การเคลื่อนไหวและการออกกำลังกาย (Movement, Exercise & Fitness) การเคลื่อนไหวในท่าทางที่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่าง ๆกัน สร้างความกระปรี้กระเปร่า เพิ่มพลังงาน เช่น การออกกำลังกายแบบต่างๆ  การผ่อนคลายกล้ามเนื้อ

4. การนวด (Touch and Massage) ซึ่งถือได้ว่าเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่สำคัญ การนวดการสัมผัสที่สื่อสารความรู้สึกต่าง ๆ ให้ความรู้สึกที่อบอุ่นผ่อนคลาย และบำบัดอาการปวดเมื่อย

5. การบำบัดร่างกาย จิตใจ และจิตวิญญาณ (Body, Mind & Spirit) กิจกรรมสุขภาพที่บูรณาการระหว่างความสำพันธ์ที่สอดคล้องกันระหว่างกาย ความคิด จิตใจและจิตวิญญาณกับสภาพแวดล้อม

6. ศาสตร์ด้านความงาม (Aesthetics) การบำรุงรักษาความงามกับกระบวนการที่ใช้ผลิตภัณฑ์พืชพรรณธรรมชาติ  สมุนไพรต่างๆ ที่มีผลกับร่างกายมนุษย์

7. สถานที่ตั้ง (Environment) ประกอบไปด้วยสภาพแวดล้อมที่ดี สภาพภูมิอากาศที่เหมาะสม การออกแบบตกแต่งรูปแบบบรรยากาศดี ให้ความรู้สึกผ่อนคลาย

8. การแสดงออกถึงศิลปวัฒนธรรม  (Art, Culture & Social) เป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ที่สร้างความสุนทรีย์และประทับใจในเวลาที่ได้พักผ่อน และมีสังคมที่ดีกับมิตรสหาย

9. เวลา และจังหวะของชีวิต (Time, Space, Rhythms) ตระหนักถึงการใช้เวลาและจังหวะชีวิตที่ได้ดูแลสุขภาพให้แก่ตนเอง มีเวลาปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ดีต่อสุขภาพโดยสอดคล้องกับวงจรธรรมชาติ

10. ระบบการบริหารจัดการที่ดี (Management and Operation System) มีการบริหารงานอย่างเป็นระบบ

►►"สปาเพื่อสุขภาพ"
คือ  การประกอบกิจการที่ให้การดูแลและเสริมสร้างสุขภาพ  โดยประกอบไปด้วยบริการหลัก และบริการเสริมประเภทต่าง ๆ บริการหลักประกอบด้วย  การนวดเพื่อสุขภาพและการใช้น้ำเพื่อสุขภาพ บริการเสริม คือ  กิจกรรมต่างๆ ที่ควรจัดให้มีอยู่ในเมนู  เพื่อเป็นการดึงดูดให้ลูกค้าสนใจให้มาใช้บริการบ่อยขึ้นและมีความหลากหลายในสปามากชึ้น  ตัวอย่างของกิจกรรมต่าง ๆ เช่น 

• การออกกำลังกาย 
• การทำสมาธิและโยคะ
• การอบเพื่อสุขภาพ
• การแพทย์ทางเลือก
• โภชนบำบัดและการควบคุมอาหาร

.........................................................................................................
โฆษณา-ลิงก์ผู้สนับสนุน

.........................................................................................................

►การออกกำลังกายเพื่อสุขภาพ

• แอโรบิค (Aerobic) คือ การออกกำลังกายเพื่อเผาผลาญไขมันในร่างกายโดยการใช้งานกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ ประโยชน์ของกานเต้นแอโรบิคจะช่วยเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ 50-90%
  
•  ฟิตเนส (Fitness/Gym)  คือวิธีทดสอบความยืดหยุ่น และความแข็งแรงของร่างกาย  เป็นโปรแกรมการออกกำลังกายเพื่อปรับปรุงรูปร่าง ลดไขมัน กระชับรูปทรง หรือเสริมสร้างกล้ามเนื้อ
  
• ฟิตบอล (Fit Ball)  ฟิตบอลเป็นการออกกำลังกายที่จะช่วยเน้นการบริหารส่วนบนร่างกาย ตั้งแต่ไหล่ หน้าท้อง แผ่นหลังไปจนถึงต้นขา สะโพก และบั้นท้าย  การควบคุมแรงดีดกลับของลูกบอลขณะเล่นจะช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้อ เพิ่มประสิทธิภาพการทรงตัว  และการทำงานของอวัยวะแต่ละส่วนให้สัมพันธ์กัน
  
• ชิบอล (Chi Ball)  ประยุกต์ขึ้นจากความสมดุลของหยิน-หยาง  หัตถโยคะ การทำสมาธิ โดยมีอุปกรณ์คือ ลูกบอลนุ่มๆ ขนาดเส้นรอบวง 15 เซนติเมตร  ปัจจุบันภายในลูกบอลจะบรรจุกลิ่นหอมลงไปด้วย
  ประโยชน์ของชิบอล  ช่วยปรับสมดุลและเพิ่มพลังให้แก่ร่างกาย จิตใจ และวิญญาณ ช่วยให้พลังไหลผ่านส่วนต่างๆของร่างกาย ปรับสมดุลอย่างช้าๆพร้อมกับทำให้รู้สึกสงบและผ่อนคลาย  และช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับกล้ามเนื้อบริเวณซี่โครงและกระบังลม  ช่วยลดน้ำหนัก กระชับส่วนบริเวณบั้นเอว และสะโพก
  
• ฟิลาทิส (Pilates) หลักการเล่น  ฟิลาทิส จะเน้นการออกกำลังกายกล้ามเนื้อให้ยืดหยุ่น กระชับ และแข็งแกร่ง เป็นการผสมผสานการสร้างพลังให้แก่ร่างกายกับการมอบความสงบคืนสู่จิตใจ ช่วยให้กล้ามเนื้อกระชับสวยงามแบบนักเต้นรำ และมีบุคคลิกท่วงท่างดงามเป็นการออกกำลังกายแนวใหม่ที่นิยมในหมู่ดาราอย่าง มาดอนน่า และซาราห์ เจสซิก้า ปาร์คเกอร์ หากเล่นต่อเนื่องครึ่งชั่วโมงเป็นประจำ จะช่วยให้หลอดเลือดหัวใจ ปอด และกระดูกสันหลังแข็งแรง
  
• การชกมวย (Boxing) เป็นศิลปะการออกกำลังกายแบบไทยๆ ที่เผาผลาฐแคลอรี่ ได้มากที่สุดประเภทหนึ่ง และยังเป็นการเรียนรู้ในศิลปป้องกันตัวอีกแขนงหนึ่งด้วย
  
• ไทชิ (Tai Chi)  เป็นศิลปะการต่อสู้แบบจีน โดยฝึกความสัมพันธ์ระหว่างการหายใจลึกๆ กับการเคลื่อนไหวท่วงท่าของร่างกายช้าๆ ให้เป็นการทำงานประสานกันระหว่างกายกับจิต
  
• กีฬาประเภทต่าง ๆ (Sport) 

►การทำสมาธิและโยคะ

• การนั่งสมาธิ (Meditation) คือการฝึกปฏิบัติทางด้านจิตใจ โดยสามารถฝึกได้หลากหลายวิธี เช่นกำหนดลมหายใจ การเดินจงกลม การทำจิตให้ว่าง ประโยชน์คือ ช่วยลดความเครียด และคลายความอ่อนล้า อีกทั้งยังส่งเสริมสุขภาพให้ทั่วทั้งร่างกาย
  
• ชิกง (Qi Jong) ศาสตร์การแพทย์ในการรักษาแบบจีน ซึ่งรวมเอาการเคลื่อนไหวและการฝึกหายใจไว้ด้วยกัน เพื่อช่วยเพิ่มความแข็งแรงให้กับร่างกายและจิตใจ  และหากมีการฝึกอย่างต่อเนื่องในระดับหนึ่งจะสามารถช่วยบำบัดโรคได้                  
  
• เรกิ (Reiki) หมายถึง การใช้พลังภายในร่างกายไหลผ่านฝ่ามือและถ่ายทอดสู่อวัยวะอื่นๆ เป็นเทคนิคแบบญี่ปุ่น  ช่วนในการผ่อนคลาย  และการไหลเวียนพลังงานภายในร่างกาย  ประโยชน์คือ  ทำให้จิตใจสงบ และช่วยฟื้นฟูสถาพร่างกายได้ดี
  
• โยคะ (Yoka)  เป็นศาสตร์ของฮินดูโบราณ ซึ่งประกอบไปด้วย  การกำหนดลมหายใจ การยืดและเหยียดอวัยวะส่วนต่างๆ ของร่างกาย โดยมีท่าทางต่างๆที่ช่วยในการเพิ่มการไหลเวียน เพิ่มความยืดหยุ่น และความแข็งแรงของร่างกาย  โดยยึดหลักความสมดุลกันระหว่างร่างกาบและจิตใจ

►การอบเพื่อสุขภาพ  แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่

•  การอบเซาวน่า
  ห้องซาวน่าจะมีลักษณะเหมือนกระท่อมที่ทำด้วยไม้สนเป็นท่อน ๆ หรือเป็นแผลงที่ซ้อนกันโดยมีเส้นใยแก้วใช้เป็นตัวฉนวน  เพื่อป้องกันความร้อนไม่ให้ออกไปนอกห้อง และช่วยรักษาอากาศร้อนในห้องให้แห้งอยู่ตลอดเวลา  ภายในห้องจะมีชั้นต่างระดับที่ทำด้วยไม้สนสำหรับนั่งพักขณะอยู่ในห้องซาวน่า จะให้ความร้อนแบบแห้ง โดยไม้สนจะช่วยดูดจับความหนาแน่นที่เกิดจากความร้อนในห้หองซาวน่า  ในห้องซาวน่าจะมีถังใส่น้ำไว่เพื่อใช้ราดก้อนหินที่อยู่บนเตา ซึ่งทำให้เกิดเป็นไอน้ำ อุณหภูมิของซาวน่าอยู่ระหว่าง 50-80 เซนเซียส
  
• การอบไอน้ำ
  การอบไอน้ำจะให้ความร้อนแบบเปียก อุณหภูมิสูงสุดของทรีทเม้นท์อบไอน้ำ คือ 45 องสาเซนเซียส ความชื้นสัมพัทธ์มีค่าประมาณ 92-97 %
  การอบไอน้ำแบ่งได้ 2 แบบ
  แบบตู้อบไอน้ำ  (Steam Cabinets)    แบบห้องอบไอน้ำ  (Steam Room)
  Steam Cabinets เป็นลักษณะของตู้อบไอน้ำที่ออกแบบมาให้ลูกค้าเข้าไปนั่งได้เพียงคนเดียว และโผล่ส่วนของศรีษะออกมาข้างนอก
  Steam  Room  ห้องอบไอน้ำที่เหมาะสำหรับการให้บริการลูกค้าหลายๆ คนในเวลาเดียวกัน ทรีทเม้นท์ที่ได้รับความนิยมมาก  ระยะเวลาในการที่ห้องอบไอน้ำจะร้อนจนได้ที่ขึ้นอยู่กับขนาดของห้อง  มีทั้งขนาดเล็กสำหรับลูกค้าคนเดียว  ไปจนถึงขนาดใหญ่ที่บรรจุลูกค้าได้มากกว่า 10 คน

►การแพทย์ทางเลือก การแพทย์ทางเลือกหมายถึง การรักษาโรคหรือความเจ็บป่วยด้วยวิธีการอื่น ที่มีขั้นตอนการปฏิบัตินอกเหนือไปจากการรักษาที่ได้รับการยอมรับในวงการวิทยาศาสตร์การแพทย์ วิธีที่รู้จักกันโดนทั่วไปได้แก่ การฝังเข็ม การบำบัดด้วยน้ำมันหอมระเหย การสะกดจิต ฯลฯ

• การฝังเข็ม
  วิธีการรักษารูปแบบหนึ่งของจีนโดยการใช้พลังงานภายในร่างกายรักษาตนเอง  การฝังเข็มจะใช้เข็มที่สะอาดเล่มเล็กๆหลายๆเข็มฝังลงไปที่ผิวหนังตามจุดสะท้อนต่างๆ ทั่วร่างกาย
• การบำบัดด้วยน้ำมันหอมระเหย
  การนำน้ำมันหอมระเหยที่สกัดได้จากพืชแล้วนำมาปรุงแต่งเป็นยารักษาโรค  เป็นสมุนไพรเพื่อสุขภาพ และช่วยบำบัดทางอารมณ์
• การสะกดจิต
  การผสมผสานระหว่างจิตวิทยา  จิตเวชศาสตร์ สรีรศาสตร์ หรือ สาธารณะสุขศาสตร์ และวิชาแพทย์ศาสตร์เข้าด้วยกัน
• ประโยขน์ของการสะกดจิตมีหลายด้าน เช่น

1. ด้านสุขภาพความงาม เช่น ลดความอ้วน
2. ด้านการศึกษา ทำให้สมาธิดีขึ้น เพิ่มความจำและความสามารถในเชิงกิฬา
3. ขจัดนิสัยที่ไม่ดี เช่น ติดบุหรี เป็นโรคพิษสุราเรื้อรัง เป็นต้น
4. แก้ปัญหาสมองอันเกี่ยวกับจิตใจ เช่น นอนไม่หลับ คิดมาก เส้นประสาทตึงเครียด

►โภชนบำบัดและการควบคุมอาหาร อาหารสำหรับสปาส่วนใหญ่เน้นไปที่อาหารไม่มีไขมัน  โคเลสเตอรอลต่ำ รสชาติออกไปทางจืดหรือหวานเล้กน้อย  ไม่เค็ม  แต่อร่อย เมนูอาหารในสปาจะต้องปรับปรุง  คิดค้นอาหารที่ง่ายต่อการย่อยแต่ให้พลังงานเพียงพอและบำรุงร่างกาย  ผิวพรรณ ให้มีสุขภาพที่ดี  อาหารสปาส่วนใหญ่จะแสดงปริมาณของแคลอรี่  โปรตีน คาร์โบไฮเดรต  และไขมันของอาหารไว้ชัดเจน วัตถุดิบที่นำมาใช้โดยส่วนใหญ่นิยมใช้สมุนไพรและผักที่ปลูกเอง

►การนวด (Massage Therapy)

• นวดแผนไทย (Thai massage)
  ด้วยเทคนิคการนวดไทยที่ถูกวิธีจะช่วยทำให้เกิดผลที่ดี ทำให้เลือดลมแล่นไปตามเส้นต่างๆ ในร่างกายคลายเส้น ไม่ทำให้เกิดอาการเจ็บ
  
• นวดสวีดิช (Swedish Massage)
  เป็นการนวดด้วยเทคนิตการนวดเคล้นเป็นจังหวะโดยการใช้เทคนิคด้วยมือผสมกับน้ำมันนวด ช่วยให้ของเหลวในร่างกายไหลเวียนดีขึ้น ทำให้ผ่อนคลาย แก้เมื่อยและลดเซลลูไลท์
  
•  นวดอโรมา (Aroma Massage)
  การใช้น้ำมันนวดที่มีส่วนสำคัญของน้ำมันหอมระเหย  ผสานด้วยเทคนิคการนวดเฉพาะอย่างที่ช่วยสร้างความสุนทรีย์ทางอารมณ์มีกลิ่นหอมติดผิวกายทำให้ผิวกายนุ่มนวลและลดความเมื่อยล้า แก้ปวดเมื่อยตามส่วนต่างๆของร่างกาย
  
• นวดกดจุดสะท้อนฝ่าเท้า (Reflexology)
  การนวดกดจุดฝ่าเท้า เป็นการรปรับสมดุลของระบบการทำงานภายในร่างกาย ช่วยส่งเสริมการไหลเวียนโลหิตบริเวณเท้า สร้างความสบายและผ่อนคลาย ความเมื่อยล้าทั้งระบบ
  
• นวดประคบสมุนไพร (Thai herbal Masage bag)
  ลูกประคบสมุนไพรบดละเอียดด้วยส่วนผสมของไพล มะกรูด ตะไคร้ ใบมะขามและการบูร ส่วนผสมทั้งหมดช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิต บรรเทาอาการเจ็บปวดและเมื่อยล้าของกล้ามเนื้อ กลิ่นหอมของสมุนไพร ช่วยให้เกิดการผ่อนคลายความเครียดได้เป็นอย่างดี
  
• การขัดผิวด้วยเกลือ (Salt Glow)
  การขัดผิวเป็นวิธีที่ช่วยให้ผิวสะอาด เกลี้ยงเกลารักษาความชุ่มชื้นของผิวให้คงอยู่  ทำให้ผิวเปล่งปลั่งเป็นสีชมพูและนุ่มนวล
  
• การพอกบำรุงตัวด้วยผลไม้ (Polamai Thai Wrap)
  การพอกตัวด้วยผลไม้ไทยที่อุดมด้วยวิตามินและเอนไซม์ ช่วยให้ผิวขาวสดใส เปล่งปลั่ง
  
• การพอกบำรุงตัวด้วยสมุนไพร (Thai Herbal Wrap)
  ด้วยเทคนิคการห่อตัว และคุณสมบัติจากสมุนไพรธรรมชาติ มีประโยชน์ช่วยขจัดเซลล์ผิวที่เสื่อมสภาพอีกทั้งยังช่วยบำรุงผิวให้ชุ่มชื้น แข้งแรง
  
• การพอกตัวด้วยโคลน (Mud Wrap)
  เป็นการนำเอาคุณสมบัติของโคลนซึ่งมีที่มาจากหลายประเทศ เช่น  Dead Sea, Romania หรือ ภูโคลนในประเทศไทย น่ำมาขัดและพอกผิว ช่วยขจัดเซลล์ผิวให้ใหม่อยู่เสมอ ทำให้ผิวนุ่มนวล

♦เรียบเรียงบทความ "องค์ประกอบของสปาเพื่อสุขภาพ"
โดยกองบรรณาธิการ
www.YesSpaThailand.com